Dili, 30 Setembru 2025 (Média Democracia) – Asosiasaun Estudante Munisipiu Ainaro ASEMA liuhusi komunikadu imprensa ne’ebé hala’o iha jardim 5 de Maio hodi husu ba Prezidente Autoridade Munisipiu Ainaro atu labele uza poder ameasa Xefe Suku nain hitu (7) ne’ebé hala’o komunikadu imprensa hasoru PN no husu PAM utiliza ninian kna’ar hodi haree servisu sosial. Komunikadu ne’e hala’o tersa feira semana ne’e.
Carlito Soares hanesan Xefe ASEMA hateten, ASEMA halo komunikadu ida ne’e ligadu ho problema sosial sira ne’ebé akontese iha Munisipiu Ainaro nomos haree ba asuntu autoridade lokal nain hitu ne’ebé halao komunikadu imprensa hasoru Parlamentu Nasional hodi kontra desizaun PN atu sosa kareta, maibé Prezidente Autoridade Munisipiu Ainaro PAM halo intervasaun ba asaun refere.
“Ami kontra desizaun ne’ebé PAM Ainaru hala’o, tanba ida ne’e iha tendensia boot atu hamate demokrasia iha Munisipiu Ainaro rasik, tan ne’e maka ASEMA hamrik ho ninian pozisaun hodi diskorda total asaun ne’ebé PAM halo hasoru autoridade lokal nain hitu.” Dehan Xefe ASEMA Carlito Soares
Nia informa, PAM ameasa autoridade lokal nain hitu hafoin sira halo komunikadu imprensa hasoru Parlamentu Nasionál ne’ebé atu sosa kareta foun ba sira-nia-an.
Portavoz ASEMA Anisa de Jesus liuhusi komunikadu dehan, Timor-Leste hanesan estadu de direitu demokratiku ne’ebé hatu’ur ona iha konstituisaun RDTL Artigu 1 Republika Demokratiku de Timor-Leste katak, Estadu ida ne’ebé Demokratiku Soberanu ukun a’an no ida mesak hari’i husi povo nia hakarak no iha respeitu ba dignidade ema moris idak idak nian.
“Ho nune’e bazeia ba desizaun politika ne’ebé Parlamentu Nasional disidi hodi sosa viatura foun ba Deputadu 65 iha uma fukun Parlamentu Nasional. Iha ne’ebé hetan reazen makas husi sosiedade sivil, akademiku, ativista, trabalhadores inklui povu maubere tomak. Hare’e ba kondisaun moris povu ki’ik nian iha hela injusitsa nia laran, hanesan la iha hela fatin ne’ebé dignu, taxa mal nutrisaun aumenta, kualidade edukasaun sei hakdasak, ai-moruk laiha, salariu trabalhador nian selu tusan la to’o, kondisaun estrada la di’ak, eletrisidade ladauk to’o ba area remotas inklui produto vendedor nian la folin.” Dehan Portavoz ASEMA Anisa de Jesus
Portavoz hatutan, husi kondisaun realidade sira ne’e hotu maka reprezentante povu hanesan autoridade suku hato’o sira-nia aspirsasaun ne’ebé povu ne’e infrenta liuhusi dalan komunikadu imprensa. Tanba autoridade suku sira konsiente direta ba saida maka povu ne’e senti.
“Nune’e iha loron 15/09/2025 Sefe Suku nain hitu hanesan, Xefe Suku husi Postu-Administrativu Hatudu-Udo Suku Leoloma ho Foho Aliko, Postu-Administrativo Hatubiloko Mau-chiga ho Mulo, Postu-Administrativo Ainaro Villa Xefe Suku Maulu, Mau-nunu, Soro-Kraik hala’o komunikadu imprensa nu’udar liberdade de espresaun ne’ebe hatu’ur ona iha konstituisaun RDTL artigo 41 hodi fo biban ba sidadaun hotu atu hato’o sira-nia prekupasaun sira ne’ebé sira infrenta. Maibe, iha sorin seluk liberdade espresaun sidadaun nian iha tendensia atu lakon, tanba ema poder nain sira uza nia kompetensia hodi limita liberdade ida ne’e. Presidente Autoridade Munisipiu Ainaro (PAM-A) Manuela Georginha Bucar Corte -Real fó presaun ameasa katak sei bolu ba halo investigasaun ba autoridade suku sira ne’ebé partisipa iha komunikadu imprensa hodi hato’o ejijensia ba Parlamentu Nasional.” Hatutan Portavoz ASEMA Anisa de Jesus
Porta-voz informa, tanba ne’e husi Asosiasaun Estudante Munisipiu Ainaro kontra total saida mak PAM Ainaro hato’o, nu’udar pratika abuzu de poder hodi kontra konstituisaun RDTL no hamihis valor demokrasia iha estadu ida ne’e. PAM la konsege atu hala’o nia kompetensia ho lo’os nu’udar reprezentante povu Ainaro, tanba problema sosial ne’ebé ohin loron sosiedade Ainaro infrenta ne’e problema ida ne’ebé estrutural bele dehan povu Ainaro maioria sei infrenta hela ba problema sosial sira, husu PAM presiza uza ninia papel politika ho di’ak atu bele haree ba problema sosial sira, laos uza poder ba ameasa fali ema seluk.
“Husi asaun sira ne’ebé PAM halo ba iha Xefe Suku sira ne’e hotu maka ami husi Asosiasaun Estudante Munisipiu Ainaro hakarak hato’o ejijensia ba PAM Ainaro inklui Governu sentral atu tau seriedade ba kestaun sira hanesan, tau serieddade ba asuntu edukasaun iha nivel Munisipiu, hanesan konstrui eskola ne’ebé dignu, aumentu kuantidade husi Professores, bibleoteka, kadeira no meza. Tau importansia mós ba setor agrikultura, tanba maioria povu Ainaro moris depende ba agrikultura. Husu atu instala liña eletrisidade iha area remotas sira, tanba Ainaro iha Posto-Administrativu 4. Suku 21 no Aldeia 131. Entre Aldeia 131 ne’e iha aldeia 18 maka dadaun seidauk asesu ba eletrisidade. ikus husu mós tau importansia ba infrastrutura basiku sira seluk hanesan estrada no bee moos ba povu Ainaro oan sira.” Informa Portavoz
Esplika kle’an liután katak, objetivu husi komunikadu imprensa ne’ebé hala’o husi Asosiasaun Estudante Munisipiu Ainaro ne’e katak, PAM labele uza poder hodi ameasa Xefe Suku nain hitu ne’e, tanba sira koalia ba direito povu Ainaro nian no koalia preokupasaun povu Ainaro nian, ho komunikadu ne’e ASEMA husu PAM no governu sentral tau seriedade liuhusi poder ne’ebé povu deposita.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas
