Dili, 05 Setembru 2025 (Média Democracia) – Estudante Universidade Timor-Lorosa’e (EUTL) husi Universidade haat hanesan UNTL, UNPAZ, UNDIL no UNITAL realiza komunikadu imprensa ba dala-lll hodi kontra desizaun Parlamentu Nasional nian kona-ba hola kareta prado ba Deputadu 65 ne’ebé hamahan-aan iha uma fukun Parlamentu Nasional, konferensia ne’e hala’o iha Kampuz Sentral UNTL, Kuarta semana ne’e.
Porta-voz Caetano da Cruz hateten, relasiona ho desizaun politika ne’ebé reprejentante povu iha uma fukun plenaria, aprova orsamentu ho montante hamutuk $4.2 milloens hodi sosa kareta pradu hamutuk unidade 65 ba Deputadu hirak iha Parlamentu Nasionál.
“Ami Estudante Universitáriu Timor Lorosa’e (EUTL) lamenta tebes ka diskorda total ba politika Parlamentu Nasional nian atu sosa kareta prado ba deputadu 65. Ita haree no observa politika sosa kareta prado ba Deputadu laos foin dala ida, maibé hanesan ona kustume ka kultura desde governasaun dahuluk to’o mai Nonu Governu.” Dehan Porta-voz Caetano da Cruz
Porta-voz hatutan durante ne’e haree kada periodu gorvernasaun sempre troka malu, maibé Deputadu sira laos ona representante povu hodi koalia destinu ka moris di’ak povu nian, pelu kontráriu, sira koalia representa de’it partidu, grupu, sira-nia aan nomos familia no representa de’it ema osan nain ka elite ekonómiku sira.
“Deputadu iha Parlamentu Nasional laiha ona funsionalidade hodi diskute problema sosial ne’ebé akontese iha estadu RDTL ida ne’e, hanesan Ospital sira laiha aimoruk ne’ebé sufisiente hodi trata pasiente, menus kareta ambulansia, edukasaun hakdasak liu, insufisiensia material no infraestrutura sira hanesan, meza, kadeira, biblioteka no seluk tan.” Hatutan Porta-voz
Porta-voz afirma, kondisaun hirak ne’e grave, maibé Deputadu sira hatene de’it buka meius oioin, liuhusi desizaun politika no kria lei hodi fó privileziu no hariku sira-nia aan no familia, inklui asegura ka proteje de’it distinu partidu nian ka kada eleisaun iha periodu sira tuir mai.
“Ita hotu haree iha uma fukun Parlamentu Nasional ohin loron sai de’it fatin ba istori malu, trata malu, duni malu, baku malu no konta istoria, I aat liutan deputadu uza PN sai hanesan fatin GMT. Toman aat husi deputadu iha PN ne’e ami konsidera hatun imajen no kredibilidade orgaun soberanu estadu nian hanesan Parlamentu Nasional iha estadu ida ne’e.” Afirma Porta-voz Caetano da Cruz
Nia informa, problema hirak ne’e EUTL konsidera halakon kultura sosa kareta luxu no direitu regalia sira seluk, hodi investe fila-fali ba setor produtivo sira hanesan edukasaun, saude, agrikultura, turizmu no infraestrutura sira iha baze hanesan Estrada, eletrisidade no sira seluk tan.
“Ami husu ba Parlamentu Nasional liu-liu komisaun relevante katak, presiza tetu didi’ak antes preve orsamentu ba sosa kareta prado ba Deputadu sira, tanba ita haree montante osan ho kustu ne’ebé boot tebes, ida ne’e bele aloka fali ba nesidade seluk povu nian, labele gasta de’it osan povu nian ba privileziu individu ka grupu minoria nian.” Informa Porta-voz Caetano da Cruz
Nia salient, desizaun politika ba sosa kareta luxu ne’e ironiku tebes bele konsidera hanesan alokasaun fundu ne’ebé la nesesáriu. Tanba fundu supostu bele aloka ba programa kombate kiak, mellora infraestrutura ka aumenta servisu publiku maibé uza de’it ba ema balu nia interese. Desizaun hatudu momos diferensa sosial boot tebes entre elite politiku no povu iha rai ida ne’e kareta luxu sai ona simbolu ba estatutu poder no agrava kondisaun kiak sidadaun barak infrenta.
“Husu ba Deputadu sira atu hatur kapasidade no responsabilidade moral hodi rezolve problema ne’ebé akontese iha Estadu ida ne’e hanesan saúde aimoruk laiha no ema kontinua mate, kualidade edukasaun laiha, bee moos laiha, Estrada sira iha teritoriu nasional laiha kualidade ba povu hodi asesu husi foho mai vila atu buka moris.” Salienta Porta-voz Caetano da Cruz
Nia subliña, Deputadu sira iha Parlamentu Nasional tenki iha ona politika ida seriedade hodi foti desizaun ba bem-estar komun ka moris di’ak ba povu no nasaun ida ne’e nian. Labele halo desizaun ne’ebé fó benefisia de’it ba interese grupu partidu familia iha estadu RDTL ida ne’e.
Esplika liután, estudante akademiku husi universidade no institutu, veteranus, sosiedade sivil no povu maubere hotu-hotu atu hamrik hodi kontra desizaun politika ne’ebé injustu no la afavor ba povu, maibé fó benefisiu de’it ba Deputadu no haburas de’it injustisa sosial iha estadu RDTL.
Reportajen : Nelfiano
Foto : Nelfiano
