Dili, 08 Outubru 2025 (Média Democracia) – Institutu Nasional Kombate HIV-SIDA (INCSIDA) koordena ho Komisaun Funsaun Publika (CFP), hodi fasilita formasaun kona-ba lejislasaun funsaun publika nian ba kargu Xefia no ajente administrasaun publika INCSIDA nian hamutuk na’in 77. Atividade ne’e hala’o iha edifisio Pantai Kelapa Dili, Segunda semana ne’e.
Prezidente Institutu Nasionál HIV-SIDA, Daniel Marçal hateten, atividade ohin loron ne’e formasaun husi funsaun publiku ba ajente sira tanba agora INCSIDA ne’e tama hotu ona ajente funsaun publiku, Iha direitu no dever atu koñese didi’ak sira nia servisu no kargu ne’ebé sira iha no servisu ne’ebé sira halo lalos ne’e tenke iha duni dezeminasaun edukasaun funsaun publiku ba ajente sira hotu.
“Enkuantu formasaun ne’e sei halo durante loron 5 ba Ajente administrasaun no kargu xefia ne’ebé tuir formasaun refere hamutuk na’in 77, maibé ajente funsaun publiku hamutuk 63 no haree ba ejensia servisu iha Tibar ne’ebé servisu haree ba ema moras HIV-SIDA barak, nune’é INCSIDA presiza tan kazuais 14 pesoas hodi ajuda servisu iha edifísiu sentral INCSIDA nomos iha Tibar, dalaruma mós ba iha Pala-Pana.” Dehan Prezidente INCSIDA, Daniel Marçal
Prezidente INCSIDA afirma, formasaun husi funsaun publika ne’e foin akontese primeira vez pormasaun ida ne’e liu prosesu rekrutamentu hotu-hotu tuir regras funsaun publiku nian komesa anunsiu vaga depois halo seleksaun ba dokumentus pasa exame no intervista no ikus mai sai ajente funsaun publiku daudaun ne’e sai ona ajente funsaun publiku sira iha dever no sira mós komprende regras funsaun publiku nian.
“Formasaun loron lima ne’e bele fasilita funsionariu sira hodi hasa’e sira-nia koñesimentu, liu-liu ba diretor sira nomos kargu xefia sira, oinsá bele lori INCSIDA di’ak liután ba oin. Kargu Diretór ho Kargu Xefia ne’ebé tuir formasaun ne’e sira hetan kargu kleur ona no troka pozisaun de’it.” Afirma Prezidente INCSIDA, Daniel Marçal
Prezidente informa, kargu ne’ebé sira hetan kleur ona no sira troka pozisaun de’it maibé sira nia servisu hanesan Diretor no hanesan Xefe Departamentu ne’e laos funsionariu foun lae, sira ne’e funsionariu antigu hotu, maibé iha tinan hirak liubá kotuk prosesu funsaun publiku halo formasaun ba Diretor, Kargu Xefe Departamentu nomos Xefe Seksaun.
Iha fatin hanesan Komisáriu Komisaun Funsaun Públika, Asuntu Planeamentu Estratéjiku, José Tele Cristovão hatete, objetivu husi formasaun ne’e atu sensibiliza kona-ba Lei funsaun publika nian ba ajente administrasaun INCSIDA nian.
“Lei Funsaun Publiku iha oin rua mak presiza atu hatene, inkonsiderasaun no ajente administrasaun publiku mak daudaun ita-boot sira ne’e lateraleite ita-boot sira-nia kargu ajusta ona ba iha eletronik rejimi administrasaun publiku nian. Segundu mak funsionariu permanente ho Lei rua ne’ebé funsaun publiku nian estatutu no funsaun publiku rekoñese.” Dehan Komisáriu, José Cristovão
Komisariu Komisaun Funsaun Públika hatutan, funsionáriu INCSIDA sira tama ona etapa rua ne’ebé bele ona tuir formasaun husi funsaun publika nian bazeia ba lei ne’ebé vigora. Entaun funsionariu sira tama ona pontu rua signifika iha direitu atu tuir formasaun, ida ne’e tuir lei 38/2012 ko’alia ona kada ema ida iha tinan ida iha diretu 40 oras tuir formasaun tanba formasaun iha funsaun publiku ne’e atu aumenta koiñesimentu funsionariu nian.
“Oinsa prepara ita-boot sira nia ema iha tinan ida ne’e no ba oin rekruta hira no hasai hira no nain hira ba reforma ne’e Diretor sira tenke hatene hanesan Papel iha INSIDA kona-ba HIV-SIDA, ida ne’e servisu funsional maibé kargu Xefia hanesan kargu funsionariu tenke hatane avalia.” Hatutan Komisáriu Komisaun Funsaun Públika
Komisariu relata, rejimen kargu Xefia sira ne’e sei halo avaliasaun dezempeño, oinsá halo avaliasaun ba ajente administrasaun sira bainhira foti prosesu disiplinar no adisionál la loos, nune’e bainhira atu hapara ajente ida nomos ba rejime kargu Xefia iha Funsaun publiku. Iha mós kuadru pesoal, nune’e Diretór sira tenke hatene oinsá halo kuadru pesoál.
“Oinsa ita-boot sira ba reforma tanba lei ne’e koalia klaru ema ida ho ideia naton nia atu ba reforma, entaun ita-boot sira tenke hatene, prinsipalmente ita-boot sira tenke hatene aban bairu imi ba reforma karik kalkulasaun osan hira no imi atu sai hira.” Relata Komisáriu Komisaun Funsaun Públika, Asuntu Planeamentu Estratéjiku, José Tele Cristovão
Entertantu sei iha mós rezime formasaun 40 oras ne’e funsionariu publiku iha diretu multa, se funsionariu sira la hetan formasaun tenke ejiji imi nia direitu no ejiji iha funasaun publiku tanba lei mak hakerek ona.
Esplika liután relasiona atividade formasaun ne’e Institutu Nasional Kombate HIV-SIDA (INCSIDA) koordena ho Komisaun Funsaun Publika (CFP), hodi fasilita formasaun kona-ba lejislasaun funsaun publika nian ba kargu Xefia no ajente administrasaun publika INCSIDA nian hamutuk na’in 77 hodi aumenta koñesimentu ne’ebé di’ak.
Reportajen : Nelfiano
Foto : Nelfiano