JSMP Realiza Komunikadu Imprensa Hodi fó Kongratula ba Juis Tribunal Judisiál Primeira Instánsia Dili

Dili, 06 Outubru 2025 (Média Democracia) – JSMP realiza komunikadu imprénsa hodi fó Kongratula ba Juis Tribunal Judisial Primeira Instansia Dili ne’ebé publika indenminizasaun sivil iha kazu ho natureza violénsia doméstika. Komunikadu ne’e Média Democracia asesu husi pajina JSMP, Sgunda Semana ne’e.

Diretora Ezekutiva JSMP Ana Paula Marçal hateten, iha 26 Setembru 2025, Juis Tribunál Judisiál Primeira Instánsia Dili, prezide leitura sentensa hodi kondena arguidu ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ho pena multa US$67,50 no selu indemnizasaun sivíl ba ofendida US$100.00 ne’ebé envolve arguidu AdSX hasoru nia feen, iha Munisípiu Likisá.

“JSMP kongratula Juis Titulár ne’ebé introdús pasu inovativu nesesáriu hodi eskolla tipu sansionatóriu apropriadu iha ámbitu lei aplikavel hodi hatudu seriedade ba kazu sira ho natureza violénsia doméstika ne’ebé lori ba tribunál, atu nune’e desizaun ne’e saida de’it mak tribunál aplika bele haruka mensajen ida ba sosiedade katak violénsia doméstika nu’udar krime públiku no krime ida sériu.” Dehan Diretora Ezekutiva JSMP, Ana Paula Marçal

Diretora Ezekutiva JSMP hatutan, fiar katak desizaun ne’e nu’udar avansu ida, embora la’os konsistente iha prátika judisiál. JSMP rekorda katak tendénsia aplikasaun pena prinsipál hamutuk ho indemnizasaun sivíl la’os opsaun sentensa ne’ebé aplika regularmente no konsistentemente, maibé mínumu hatudu sinál pozitivu atu bele sai referénsia ba juis sira seluk.

“JSMP konsidera aplikasaun indemnizasaun sivíl ba ofendida iha kazu violénsia doméstika ne’e nu’udar progresu ida, tanba tuir rezultadu monitorizasaun JSMP nian iha tribunál hatudu katak, maioria kazu violénsia doméstika, tribunál aplika de’it ho pena multa, suspensaun ba prizaun nia ezekusaun, pena admoestasaun no pena prizaun iha kazu ida-rua ho sirkunstánsia partikulár balun, sein inklui indemnizasaun sivíl hodi rekoopera fali danu no presaun ka efeitu emosionál no/ka psikolojia ne’ebé ofendida sira esperénsia no sofre husi violénsia hirak ne’e.” Hatutan Diretora Ezekutiva JSMP

Diretora Ezekutiva afirma, indemnizasaun sivíl mós nu’udar medida ida hodi prevene no eduka arguidu inklui sosiédade sira atu evita komete tan krime hanesan iha futuru. JSMP preokupa nafatin kombinasaun pena multa ho indemnizasaun sivíl dala ida iha kazu violénsia doméstika, parese la’os opsaun ida-ne’ebé ideal. Pratikamente pena multa bele kontinua sai nu’udar dezafiu todan seluk ba ofendida sira tanba sei hasai osan ne’ebé simu husi indemnizasaun sivíl ne’e rasik ka bele mós mai husi fonte seluk ne’ebé partense ba ofendida nia-rekursu rasik hodi selu fali multa ba Estadu.

“JSMP dalabarak defende katak pena multa la’os opsaun pena ne’ebé konviniente no adekuada ba kazu sira violénsia doméstika tanba sei fó todan ba ekonomia família ne’ebé iha realidade maioria feto (vítima) sira mak asume papél oinsa halo jestaun ba ekonomia família nian. Iha ordenamentu jurídiku Timor-Leste, partikularmente iha Kodigu Prosesu Penal no Kodigu Sivil (KS) asegura direitu ofendida ka vitima atu hetan indemnizasaun sivil ne’ebé rezulta husi estragus, danu ka sofrimentu sira ne’ebé ofendida sira hetan aktu ruma.” Afirma Diretora Ezekutiva

Diretora Ezekutiva relata, iha tinan 2017, Ministeriu Públiku dekreta sirkulár ida ho Nú. 02/PGR/2017 kona-ba pedidu ba indemnizasaun sivil iha ámbitu husi inkeritu kriminál nian atu orienta prokuradór sira hodi konsidera nesesidade ba husu indemnizasaun sivíl durante prosesu inkeritu kriminál.

“JSMP elojia Juis sira ne’ebé hatudu ninia sensibilidade no empatia liuhusi sira-nia desizaun ne’ebé hatu’ur interese ofendida iha “sentru” hodi garante justisa ba vítima ka ofendida iha partikulár no ba komunidade iha jerál.” Relata Diretora Ezekutiva JSMP, Ana Paula Marçal

Diretora informa, JSMP regularmente atraves husi kna’al no aproximasaun oioin enkoraja Juis sira atu aplika indemnizasaun sivíl iha kazu sira ho natureza violénsia bazeia ba jéneru nu’udar meiu ida atu ajuda vítima ka ofendida sira rekoopera sira-nia sofrementu no dezenvolvimentu ba futuru. JSMP fiar katak kazu ida-ne’e nu’udar prova ida katak Juis sira hahú explora modalidade pena sira ne’ebé pertinente liubé kazu violénsia doméstika.

Esplika liután relasiona ho komunikadu imprensa fó sai kazu ne’ebé rejistu iha Tribunál ho Nú. Prosesu: 0086/24 LIBZT. Julgamentu ne’e prezide husi Juis singulár Dra. Ersilia de Jesus, Prokuradór reprezenta husi Dr. Napolião Soares da Silva no arguidu hetan defeza husi Dr. Alipio Gonçalves husi advogadu privadu.

Reportajen  : Nelfiano

Foto : Media JSMP

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *