Dili, 28 Marsu 2025 (Média Democracia) – Konsellu Imprensa servisu hamutuk ho Unidade Estratejiku ba Integrasaun liuhusi Gabinete Ministru Koordenador ba Asuntu Ekonomikus (MCAE) hala’o dialogu ba dahuluk nian hodi hasa’e koñesimentu média no editor sira nia kompresaun kona-ba adezasaun Timor-Leste ba iha Organizasaun Mundial Komersiu (OMK), dialogu ne’e ho nia tema jeral “hametin parseiru ho média kona-ba Timor Leste nu’udar membru plena ba Organisaun Mundial Komersiu (OMK)” Dialogu ne’e hala’o iha salaun CCD, Merkadu-lama Dili.
Prezidente Konsellu Imprensa Otelio ote hateten, atividade ohin ne’e servisu hamutuk ho Gabinete Ministru Koordenador ba Asuntu Ekonomikus, objetivo atu hasa’e koñesimentu no eleva kapasidade teknika profisional intelektual média no editor sira-nia kompresaun kona-ba Timor-Leste nia adezaun ba iha OMK nomos sai hanesan mekanismu hodi haforsa di’ak liu liña koordenasaun no komunikasaun entre média sira no governu Timor-Leste.
“Hanesan ita-boot sira hatene Konsellu Imprensa hanesan orgaun estadu ida ne’ebé independente iha aspetu administrativu nomos finansas, ami mak sai hanesan orgaun regulador ba iha meius komunikasaun sosial sira liuliu ba iha média sira ne’ebé akumula jornalista sira hodi hala’o sira-nia kna’ar, ami nia kompetensia ida mak oinsa atu eleva kapasidade teknika profisional intelektual jornalista sira-nian iha kada instituisaun ne’ebé sira servisu ba liuhusi forum ida ne’e sai hanesan parte importante ida liuhusi ami nia kna’ar atu eleva kapasidade jornalista sira nian.” Dehan Prezidente Konselho Imprensa Otelio ote
Nia informa, hanoin jornalista sira no editor sira koñese ona organisaun mundial komersiu, parese balun hatene ona maibé dalaruma balun seidauk hatene, tanba seidauk asesu ba iha informasaun kona-ba OMK tan ne’e dialogu sira hanesan ne’e sai importante ba iha jornalista sira oinsa atu hatene prosesu atinjimentu membru OMK nian.
“Bainhira ita temi organisaun mundial ka organisaun internasional ruma aseita no la aseita iha ita nia nasaun ne’e sempre mosu, tanba ne’e husi dialogu ida ne’e bele hasae diak liután jornalista sira nia kapasidade teknika profisional intelektual nian atu bele komprende diak liu, ita hatene antes OMK atu mai iha ita-nia nasaun, OMK rasik hasoru dezafiu oioin maibé ida ne’e hanesan politika governu nian, neneik ka lalais Timor-Leste tenke realiza duni nia posizaun atu sai parseiru ida husi organisaun mundial komersiu OMK.” Informa Prezidente Konselho imprensa Otelio ote
Nia hatutan tenke lao tuir prosesu ida tuir kna’ar ne’ebé iha nia nafatin, tanba media nia kna’ar ne’e hanesan ema hotu hatene nu’udar informador, edukador, kontrolador no divertidor, haree ba iha parte haat ne’e atu dehan katak koalia ba iha parte edukador no informador sai hanesan parte ida ne’ebé importante tebes, tanba presiza duni atu fó informasaun ne’ebé no klaru ba iha komunidade sira atu hatene diak liu konaba saida mak akontese iha rai laran ka rai liur nomos hatene kona-ba saida mak OMK.
Hatutan husi Diretor Koordenador MCAE Jorge Rui de Carvalho Martins hateten, ohin ne’e enkontru ba dahuluk ho média hotu, enkontru ida ne’e atu dehan haree liubá Timor-Leste nia adezaun ba iha membru plena ba organisaun mundial komersiu OMK tanba agora daudaun Timor-Leste sei iha hela pos-adezaun ba membru plena OMK nian.
“Ita iha ajenda ida ne’ebé seidauk halo hotu mak kona-ba lei legislasaun, tanba ita iha lei no regulamentu hamutuk ruanulu resin-ida mai husi setor hanesan Agrikultura, Ministeriu Justisa, Saude, Transporte Komunikasaun, Komersiu Industria, ne’ebé agora daudaun iha hela MCAE nia liman, lei no regulamentu ne’e haat mak MCAE halo hotu ona no hetan ona aprovasaun husi Konselho Ministru, rua seluk sei iha hela prosesu reatifika iha Parlamentu Nasional, ne’e mak lei ida kona-ba protesaun ba ema sira ne’ebé investidor, pesoal, kompaña, ka grupu ne’ebé halo kreditu iha banku, ida ne’e mak lei ne’ebe primeiru, no iha lei ida ne’ebé agora atu submete ona ba Parlamentu mak lei kona-ba oinsa mak ema hotu bele hetan asesu ba iha merkadu. Ida ne’e prosesu hotu ona hein de’it reatifikasaun no hein aprova husi Konsellu Ministru.” Dehan Diretor Koordenador MCAE Jorge Rui de Carvalho Martins
Nia informa, ba oin ne’e sei iha ajenda ida ne’ebé bolu naran transparency notification ne’e atu alerta ba membru plena OMK hamutuk atus-ida neennulu resin-lima nasaun, kona-ba Timor-Leste nia planu kategoria akordu fasilitasaun komersiu nian, entaun ne’e notifika ona nomos manda ona ba iha Sekretariadu no agora hein hela informasaun ka resultadu.
“Ami sei nafatin halo divulgasaun informasaun hanesan ne’e ho média, governu lokal, entidade sira inklui sosiedade no ekipa sei lao tun ba hodi halo introdusaun ajenda MCAE nian ba pos-adezaun Timor-Leste ba OMK nian ne’ebé sei mai.” Informa Diretor Koordenador MCAE
Pontu importante husi dialogu ida ohin ne’e mak atu fahe informasaun ba média rasik no ekipa MCAE nian liuliu ba ekipa Unidade Estratejiku ba Integrasaun Ekonomikus kona-ba importansia husi média hodi fó sai informasaun ka sai edukador publiku no sai komunikador sosial atu halo komunikasaun ba asuntu hotu ho didiak klaru nomos balansu, nune’e povu bele asesu informasaun ne’ebé jornalista sira fahe ne’e ho diak/positivu no negativu nian tuir sira-nia perspetiva haree ba iha politika sira ne’ebé governu rasik hala’o hela iha nasaun ida ne’e.
“Objetivo mak oinsa média atu haree nia papel hanesan edukador no komunikador sosial fó sai ba publiku saida mak akontese no publiku bele asesu informasaun ne’ebe loos.” Realsa Diretor Koordenador MCAE Jorge Rui de Carvalho Martins
Iha dialogu ne’e partisipa husi Prezidente Konsellu Imprensa no estrutura, Diretor Koordenador MCAE no estrutura, jornalista sira ne’ebé mai husi média diferente, editor, xefe redasaun, radio komunidade, nomos asosiasaun jornalista sira.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas