Dili, 05 Setembru 2025 (Média Democracia) – Organizasaun Luta Hamutuk ho Asosiasaun Hak husu Governu tenke taka jogu online iha Timor-Leste tanba la fó benefisiu di’ak ba nasaun Timor-Leste.
Iha entrevista ho Diretor Ezekutivu Organizasaun Luta Hamutuk Jose Alves da Costa hateten, haree ba iha jogu online ne’e di’ak liu prevene ka tenke taka tiha tanba jogu ne’e hanesan fó esperansa mamuk no jogu online ne’e mós bele sai meius ida atu habosok no hamosu tan korupsaun iha Instituisaun Publiku sira tanba jogu online ne’e mesak governu balun maka joga.
“Ha’u prefere liu jogu ne’e tenke taka, nune’e governu sira bele hanoin povu nia moris no jogu refere sei lori impaktu boot ba ita-nia nasaun, tan ne’e ha’u hanoin tenke taka tiha, nune’e governu foku ba dezenvolvimento rai laran ninian hodi bele fó benefisiu ba ita-nia povu hodi moris di’ak iha future.” Dehan Diretor Ezekutivu Organizasaun Luta Hamutuk Jose Alves da Costa ba jornalista iha nia kna’ar fatin farol
Nia hatutan, bainhira governu fó autorizasaun ba kompaña sira atu loke jogu online, konserteza pratika esplorasaun ne’e iha, entaun husu ba iha parte relevante hanesan PSIK ho CAC presiza halo investigasaun kuandu iha esplorasaun ka esploitasaun, tanba ne’e konsidera krime ida no tenke toma responsabilidade.
“Ita haree ba jogu online ne’e bainhira manan kontente, maibé kuando lakon frustasi bele ba halo problema arbiru de’it, balun la fila uma, balun bele sai krimonozu, entaun neneik nasaun ne’e sei sai failadu, sa tan edukasaun la lao ho di’ak, ha’u fiar katak governu kuando nafatin mantein loke jogu online ne’e tinan lima mai tan ita sei sai nasaun ida ne’ebé failadu liután, tanba ita eduka fali ita-nia joven sira iha jogu refere.” Hatutan Diretor Ezekutivu Organizasaun Luta Hamutuk
Nia reafirma, jogu refere fó impaktu boot ba joven sira, tanba agora kampu traballu seidauk maioria ba joven sira, entaun dalabarak sira hanoin katak liuhusi jogu online ne’e sira bele hetan osan lalais no sira iha ona hanoin negativu ida ne’ebé sira bele halo, atu bele hetan osan hodi lori ba joga online. Nune’e hanesan organizasaun independente Luta Hamutuk husu ba joven no funsionariu sira labele mete jogu online.
Hatutan husi Diretor Hak Feliciano da Costa Araujo hateten, jogu online ne’e registu iha ne’ebé no se maka toma konta ba registu jogu online refere.
“Ha’u dehan de’it katak jogu online ne’e la nesesariu atu loke iha Timor-Leste, tanba jogu online refere la eduka no fó benefisiu di’ak ida ba iha rai ida ne’e liuliu ba joven sira. Se bainhira Governu konsidera ida ne’e rendimentu ba estadu, entaun atu husu de’it lista rendimentu maka ida ne’ebé no hatudu tok mai ami, nune’e ha’u fó hanoin ba instituisaun investigasaun favor labele tur nonok hodi haree de’it, tanba jogu online ne’e la fó benefisiu di’ak ba ita-nia rai ida ne’e.” Dehan Diretor Hak Feliciano da Costa Araujo
Nia afirma liután ba governu katak jogo online refere bele mós hamosu mafiosu/mafia iha ita-nia nasaun Timor-Leste tanba liuhusi Money laundry, nune’e husi Asosiasaun Hak husu ba Governu tenke toma atensaun ka taka jogu online refere.
“Perspetiva husi ami hanesan Asosiasaun ida ne’ebé hamrik atu defende ba iha direitus umanus entaun hare’e ba iha jogu online ne’e bainhira nafatin mantein sei pratika esplorasaun, nune’e husu ba familia atu tau matan ba oan sira, tanba ita hatene katak jogu online refere seidauk iha regulamentu ida ne’ebé forte atu regula jogu refere, nafatin husu governu atu bele tau regulamentu ida ne’ebé fortifika ba jogu ne’e, tanba bainbain ita haree alin feto sira ne’ebé servisu iha jogu online balun uza ropa badak, nune’e bele hamosu mós pratika esplorasaun iha fatin servisu jogu online.” Afirma Diretor Hak Feliciano da Costa Araujo
Nia reafirma liután, nafatin husu ba Governu atu tau atensaun ba iha jogu refere, nune’e bele hamenus problema iha ita-nia rai laran nomos bele hadook ita-nia joven sira iha jogu online, Aleinde ne’e mós bele hamenus esplorasaun ba ita-nia povu sira iha Timor-Leste.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas