Dili, 23 Outubru 2025 (Média Democracia) – Ministériu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI), lansa Atividade Rekolamentu Dadus Reprodus ba Bem Estár Sosiál. Lansamentu ida-ne’e nu’udar pasu importante ida iha prosesu rekollamentu dadus, hodi identifika tipu problema bem estar sosiál iha Timor-Leste. Lansamentu refere hala’o iha Edifísiu Sentrál MSSI Kaikoli Dili, Kuarta-feira (22/10/2025).
Iha entrevista ho Ministra Solidariedade Sosial no Inklusaun MSSI Veronica das Dores hateten, Ministeriu Solidariedade Sosial no Inkluzaun (MSSI) marka tan espasu ida iha prosesu rekollamentu dadus hodi indetifika tipu problema bens estar iha Timor-Leste.
“Ita hahú halo atividade rekollamentu dadus husi Ministeriu Solidariedade Sosial no Inklusaun (MSSI) kona-ba problema bens estar sosial iha territoriu Timor laran tomak.” Dehan N Ministra Solidariedade Sosial no Inkluzaun MSSI Veronica das Dores
Ministra hatutan, objetivu ohin MSSI marka prezensa iha ne’e atu formaliza ekipa ne’ebé sei responsabiliza ba dadus reprodus hodi tulun Ministeriu Solidariedade Sosial no Inkluzaun (MSSI) nia servisu.
“Nune’e hetan dadus ne’ebé lo’os ho tipu problema bens estar sosial iha baze territoriu laran tomak, nune’e MSSI hodi hatene tipu problema sosial iha Komunidade sira nia leet. Prosesu no durasaun rekollamentu dadus ne’e sei hahú ohin 22 fulan Outobru tinan 2025, nune’e sei remata iha 19 fulan Dezembru tinan ida ne’e.” Hatutan Ministra Solidariedade Sosial no Inkluzaun MSSI Veronica das Dores
Ministra Solidariedade Sosial no Inkluzaun informa, atu rekollamentu dadus husi Munisipiu to’o suku sira maibé suku lima ka ualu de’it. Rekollamentu dadus ne’e hala’o durante fulan ida
“Rekursu umanu husi Ministeriu Solidariedade Sosial no Inkluzaun (MSSI) ne’ebé sei tun ba baze hodi rekolla dadus hamutuk ema na’in 53. Koordenador Postu-Adminitrativu ema ida no funsionariu foun iha Postu-Adminitrativu ema na’in rua.” Informa Ministra Solidariedade Sosial no Inkluzaun
Ministra afirma, sira bele hahú kna’ar iha Ministeriu Solidariedade Sosial no Inkluzaun (MSSI) hodi rekolla dadus, espera atividade ida ne’e hodi tulun imi iha tipu problema bens estar sosial iha territoriu laran tomak. Nune’e responde programa sira ne’ebé iha ona Diresaun Nasional ho Diretór Jeral Kooperativa ho ekipa halo monitorizasaun ba dadus no sei responsabiliza hodi analisa dadus ho relatoriu.
“MSSI husu ba ekipa sira tenke komunika ba malu tuir nesesidade programa maibé a’at ka di’ak tenke responsabilidade ba malu hodi hala’o atividade refere ne’e. Tuir tipolojia ema ho problema bens estar sosial nune’e mós dadus EPBES no rekursu potensial sira bele grava no hakerek ho sistimátika ho tableta no formuláriu rekollamentu hodi prosesu dadus.” Afirma Ministra Solidariedade Sosial no Inkluzaun MSSI Veronica das Dores
Nune’e mós tuir dadus koloka tuir tipulojia problema sosiál nia hodi identifikasaun ka formuláriu rejistu EPBES ho nia kodigu: A-1 to’o A-20. Dahuluk ho labarik risku no perigu (abandonadu, esplorasaun, violénsia fizika no seksuál) no da-ruak dosaun labarik, da-toluk labarik ne’ebé ho puder paternal no da-haat ba labarik nakar.
MSSI konklui Tipu sira ne’ebé sei tun ba hodi foti dadus ka rekollamentu dadus maka tuir labarik konflitu ho lei, no ema tane liman hodi husu ezmola, ema ne’ebé moris lemo-lemo, Konsumidór droga, vítima violénsia bazeia ba jéneru no violénsia doméstika, ema ho defisiénsia tanba moras krónika no Eis prizioneiru (Ex-recluso) ne’ebé vulnerável. Nune’e mós ferik katuas abandonadu, feto risku sosiál ekonómika, família ki’ak, família ho uma laiha kondisaun atu hela no vítima dezastre naturais no dezastre insidénsia sosiál. Labarik ne’ebé buka moris iha dalan (labarik ne’ebé hala’o nia moris tempu tomak iha dalan, Lésbika, gay, biseksual, transeksual, transjéneru no interseksuál ho labarik orfaun sira, ida ne’e maka tenke tau propriedade.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas
