Nova Zelándia Kontinua Fó Rezultadu Lolo’os ba Povu Iha Rejiaun ASEAN

Malázia, 29 Outubru 2025 (Média Democracia) – Primeiru-Ministru (PM), konsidera parseria ne’ebé dura entre Association of Southeast Asian Nations  (ASEAN) ho Nova Zelándia kontinua fó rezultadu lolo’os bá povu sira iha rejiaun. Media Democracia asesu husi pajina PM, Kuarta semana ne’e

Primeru Ministru (PM),  Kay Rala Xanana Gusmão hato’o deklarasaun ne’e iha Simeira Komemorativa ASEAN – Nova Zelándia iha Sentru Konvensaun Kuala Lumpur (KLCC), tersa (28/10/2025).

“Ita hasoru malu iha momentu kritiku ida ba ita-nia rejiaun paisajen ohin loron nian hetan forma husi dezafiu sira ne’ebé kle’an husi mudansa klimatika no lakuna dezenvolvimentu nian ba inserteza ekonomia no risku seguransa nian ne’ebé evolui. Maibé iha kompleksidade sira ne’e nia leet, parseria ne’ebé durante ASEAN no Nova Zelandia kontinua fó rezultadu lolo’os ba ita-nia povu sira.” Dehan Primeru-Ministru PM, Kay Rala Xanana Gusmão

Primeru-Ministru hatutan Timor-Leste elojia Nova Zelándia bá nia implementasaun ne’ebé metin bá Planu Asaun ASEAN-Nova Zelándia, ne’ebé enkuadra hosi ai-riin orientadór haat hanesan Dame, Prosperidade, Povu no Planeta.

“Pilar sira-ne’e, nafatin relevante tebes hodi forma kooperasaun sira hodi avansa estabilidade rejionál, kreximentu sustentável no dezenvolvimentu inkluzivu. Iha pilár Dame nia okos, Timor-Leste simu avansu sira iha jestaun dezastre, kontra-terorizmu, reziliénsia sibernétika no seguransa marítima. Esforsu sira hanesan ne’e krusiál tanba rezolve vulnerabilidade sira ne’ebé fahe no harii reziliénsia.” Dehan Primeru-Ministru

PM afirma iha termu sira Prosperidade nian, kuadru ekonómiku sira ASEAN-Nova Zelándia nian inklui arranju sira AANZFTA no RCEP nian ne’ebé atualizadu, aselera ona komérsiu no investimentu. Ba pilár Povu, Timor-Leste valoriza Nova Zelándia nia kompromisu bá edukasaun, bolsa estudu, no formasaun bá lideransa ne’ebé halo diferensa signifikativu hodi haforsa rekursu umanu iha rai ne’e.

“Iha pilár Planeta nian, Timor-Leste hetan enkorajamentu hosi Nova Zelándia nia apoiu bá agrikultura ne’ebé matenek bá klima, enerjia renovável no reziliénsia bá dezastre sira. Haree bá oin, Timor-Leste defende prioridade oioin mak hanesan, Habelar parseria ekonómika no abilidade sira hodi promove komérsiu inkluzivu no kria empregu sira liu-liu fó benefísiu bá ekonomia ki’ik no emerjente sira.” PM haktuir

Nia informa Konetividade dijitál no fíziku ne’ebé hadi’ak tenke sai prioridade atu nune’e membru hotu-hotu bele partisipa no buras. Taka lakuna sira dezenvolvimentu nian liu-hosi alvu investimentu iha kapasitasaun no infraestrutura. Kaer metin governasaun di’ak no estadu direitu liu-hosi prátika transparente, esforsu anti-korrupsaun no harii instituisaun ne’ebé metin. Hametin ligasaun ema-bá-ema, inklui liu-hosi interkámbiu no bolsa estudu ne’ebé habelar – asegura kooperasaun fó benefísiu tanjível bá sira ne’ebé presiza liu.

“Mai ita avansa hamutuk asegura ita-nia parseria kontinua atu apoiu dame prosperidade inkluzividade no rejilensia ba ita-nia rejiaun.” Primeru-Ministru konvida

PM salienta partisipa iha Simeira Komemorativa ASEAN-Nova Zelándia maka Sekretáriu-Jerál ASEAN, Kao Kim Hourn, Líder ASEAN ka sira-nia reprezentante no Primeiru-Ministru Nova Zelándia.

Esplika liután Simeira Komemorativa ne’e adota Deklarasaun Vizaun Konjunta Líder ASEAN-Nova Zelándia kona-bá Aniversáriu Relasaun Diálogu ASEAN-Nova Zelándia bá dala 50, ne’ebé bá estabelesimentu Parseria Estratéjika Abranjente (CSP) ASEAN-Nova Zelándia. Simeira ne’e mós halo revizaun ba parseria no diskute kona-bá ninia diresaun futuru tuir CSP ne’ebé foin estabelese.

Reportajen  : Nelfiano

Foto : Media Média-GPM

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *