OMS iha Timor-Leste Atualiza Informasaun Kona-ba Moras Raiva Ne’ebé Akontese iha Rai Laran

Dili, 29 Setembru 2025 (Média Democracia) – Organizasaun Mundiál Saúde OMS iha Timor-Leste alerta iha fulan Marsu tinan kotuk, Timor-Leste seidauk iha ema ne’ebé mate tanba raiva. maibé iha Oecusse, joven feto ida ho tinan 19 hetan moras hafoin asu tata. Iha semana balun nia laran, nia mate no sai vítima dahuluk iha Timor tan moras raiva.

Reprezentante Organizasaun Mundiál Saúde OMS, Arvind Mathur hateten, iha fulan 18 nia laran moras raiva hamate ona ema na’in 20 no hada’et ba Munisípiu hitu. ida-ne’e hatudu oinsá moras raiva bele espalla ho lais.

“Hasoru ameasa foun ida ne’e, Governu deklara emerjénsia saúde públika iha fulan Juñu tinan ida ne’e. Ministériu Saúde, ho suporta husi OMS, foti asaun lalais. Servisu hamutuk ho peritu sira husi Centre for Rabies Research no edifisiu OMS iha Sudeste Aziátiku hodi planeia resposta ne’ebé imediatu.” Dehan Reprezentante Organizasaun Mundial Saude, Arvind Mathur

Reprezentante OMS hatutan, prioridade dahuluk klaru tebes vasina tinan kotuk, OMS halo prokuramentu lalais ba vasina ho doze 6,000 no imunoglobulina ba raiva (RIG) ho doze 1,000. Tinan ida-ne’e, tanba nesesidade ne’ebé aumenta, OMS fó suporta tan ba Ministériu Saúde.

“OMS mós husu ajuda ba Indonézia liuhusi embaixada Indonesia iha Dili atu bele oferese vasina mai Timor-Leste no Indonézia mós aseita atu halo doasaun. Iha fulan-Jullu, vasina sira ne’e entrega iha Kupang mai Dili liuhusi deskuti iha semana barak, enkontru, servisu hamutuk no apuramentu iha alfándega. Karreta korrente malirin ida husi Institutu Nasionál Farmásia no Produtu Médiku (INFPM) lori vasina hirak ne’e tama mai Timor-Leste ho seguru liuhusi fronteira.” Hatutan Reprezentante Organizasaun Mundial Saude OMS iha Timor-Leste

Nia afirma, iha fulan agostu, OMS prokura tan doze vasina 10,000 no RIG 1,000, ne’ebé distribui ba Munisípiu sira. Vasina ida-idak bele sai diferénsia entre mate no moris. Oras ne’e Ministériu Saúde apoiu husi OMS, hato’o pedidu ona ba Índia atu fó tan doze vasina 10.000 no RIG 2.000 liuhusi Embaixada Índia iha Dili.

“OMS ajuda halibur Ministériu Saúde, Ministériu Agrikultura no parseiru sira hanesan DFAT (Department of Foreign Affairs and Trade) no DAFF (Department of Agriculture, Fisheries and Forestry) hodi halo Planu Estratéjiku Nasionál dahuluk ba Kontrolu Raiva Dalan ba Zero Raiva.” Afirma Reprezentante Organizasaun Mundial Saude, Arvind Mathur

Nia informa, nune’e vasina hirak ne’e, maske importante sai de’it liña defeza dahuluk. Raiva la’os de’it problema médiku ida. Atu hapara virus ne’e, Timor-Leste presiza planu kompletu ida ne’ebé liga entre saúde umanu no animál.

“Planu ida-ne’e oras la’o ona. OMS no Ministériu Saúde serbisu hamutuk atu hadi’a distribuisaun ba vasina, jestaun estoke ba vasina sira, relatóriu, no formasaun ba pesoál saúde sira. Ekipa vijilánsia sira akompaña hela kazu ba moras-raiva animal no moras-raiva umanu, halo relatóriu semanal no halo predisaun ba tendénsia moras raiva nian.” Informa Reprezentante OMS

Nia salient, prevensaun mós hahú antes mosu kazu tata. Besik 40% husi kazu asu tata nian envolve labarik sira. OMS, Ministériu Saúde no Ministériu Edukasaun distribui ona pamfletu 90.000 no manuál formasaun lubun ba manorin no pesoál saúde sira. Lisaun kona-ba raiva agora hola parte iha Pakote Kuidadu Saúde Primária (PHCP). Iha klase laran, oras ne’e labarik sira aprende oinsá atu Evita-an husi asu sira ne’ebé agresivu no saida maka sira tenke halo bainhira sira hetan tata.

Enkuantu virus ida ne’e hada’et, ita tenke foti asaun lalais. Ita tenke enkoraja vasinasaun ba ema no animal, kombate informasaun ne’ebé laloos (hoax), no ajuda komunidade sira atu foti asaun lalais.

Esplika liután iha Loron Mundiál ba Moras Raiva nian ida-ne’e, presiza tau hanoin moras raiva bele oho, maibé mós bele prevene 100%. Karik asu ida tata ita, fase kanek ho sabaun no bee ne’ebé sulin durante minutu 15 no ba kedas sentru saúde ne’ebé besik. Importante atu simu Vasinasaun Anti Raiva (ARV) no remata vasinasaun nia kursu to’o remata.

Reportajen : Nelfiano

Foto : Media OMS

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *