SEF ho MA Indonsia Realiza Workshop hodi Fahe Esperensia Prevene Poluisaun iha TL

Dili, 29 Setembru 2025 (Média Democracia) – Sekretáriu Estadu Floresta (SEF) hamutuk ho Ministeriu Ambiente Indonesia (MA) no parseriu JICA Timor-Leste realiza workshop hodi fahe esperensia kona-ba prevensaun poluisaun liga ho ahi-suar iha Timor-Leste. Workshop ne’e realiza durante loron rua hahu 24 to’o 25 iha salaun city 8 Manleuana.

Iha entrevista ho Sekretáriu Estadu Floresta SEF Fernandino Vieira da Costa hateten, Ministeriu Ambiente Indonesia hamutuk ho Sekretariu Estadu Floresta hetan Koordenasaun husi Ministeriu Negosio Estranjeiru Kooperasaun (MNEK) liga ho asuntu ASEAN nian.

“Objetivu workshop ida ne’e atu fahe informasaun ba komunidade sira, tanbá Timor-Leste atu sai membru ASEAN iha fulan Outobru tinan ida ne’e. Ho Kestaun importante sira ne’e oinsá atu servisu hamutuk ho nasaun sira ne’ebé sai membru ASEAN hodi hare’e asuntu ida poluisaun liga ba ahi-suar.” Dehan Sekretáriu Estadu Floresta SEF Fernandino Vieira da Costa ba Jornalista sira iha city 8 Manleuana (24/09)

Sekretáriu Estadu Floresta hatutan, workshop ne’ebé sei hala’o ne’e durante loron rua liga ba poluisaun ka ahi-suar, tanba poliusaun ne’e bele afeita ba nasaun sira, nune’e mak ida konvida Ministeriu Turismu no Ambiente ho peritu sira hanesan Ministeriu Turismu no Ambiente husi Indonesia atu bele mai fahe sira-nia esperensia iha Timor-Leste.

Nia informa, ho workshop ida ne’e importante tebes atu hare’e asuntu refere, hodi nune’e la bele iha problema ruma iha futuru.

“Ita hatene katak nasaun Indonesia sira iha esperensia maka’as oinsá atu kombate ahi-suar akontese iha tempu bai-loron naruk.” Informa Sekretáriu Estadu Floresta SEF Fernandino Vieira da Costa

SEF reafirma, ahi-suar ne’e kauza makas mai husi ema ne’ebé sunu ai-hun ka sunu rai nomos bele liuhusi mudansa natureza, nune’e husu ba komunidade sira labele sunu ai-hun ka sunu rai arbiru atu iha futuru labele akontese poluisaun iha ita nia nasaun.

Iha fatin hanesan Diresaun Jerál Kontrolu Mudansa Klimátika, Ministériu Ambiente no Floresta Indonesia, Raffles Panjaitan hateten, realiza workshop ida ne’e hodi fahe mós esperiensia ne’ebé sira uluk halo atuasaun ba inséndiu iha Indonesia.

“Ita tenke iha planu ne’ebé integradu, hodi maneja inséndiu, dahuluk mak prepara asaun ne’ebé importante liu mak prevensaun, tanba ne’e ita labele suprime de’it, maibé tenke frekuente uluk oinsá atu prevene, tenke prepara rekursu umanu, prepara fasilidade sira, prevene liuhusi halo patrolamentu iha aldeia sira.” Dehan Diresaun Jerál Kontrolu Mudansa Klimátika, Ministériu Ambiente no Floresta Indonesia, Raffles Panjaitan

Nia hatutan, molok akontese inséndiu ne’e labele husik ahi-han aitahan sira ne’e to’o lakan boot mak foin hamate ne’e labele, maibe bainhira akontese tenke hamate lalais tiha ahi ne’e atu nune’e bele prevene insendiu.

Nia afirma, semana rua liubá, Projetu Rezolusaun Governu kona-ba adezaun ba AATHP hetan aprovasaun husi Konsellu Ministru. Ida-ne’e marka Timor-Leste nia passu firme ba kooperasaun rejionál ne’ebé forte liu hasoru poluisaun transfronteira.

“Nasaun Japaun simu ho laran-haksolok kompromisu ida-ne’e nu’udar sinál ida husi nia papél ne’ebé buras iha ASEAN. Iha tinan hirak ikus ne’e, Sudeste Aziátiku hetan inséndiu floresta beibeik, ho ahi-suar ne’ebé provoka impaktu grave ba ema nia saúde no moris loron-loron nian, ne’ebé lori agravamentu moras respiratóriu sira.” Afirma Diresaun Jerál Kontrolu Mudansa Klimátika, Ministériu Ambiente no Floresta Indonesia

Nia salient, nune’e fiar katak adezaun ba AATHP sei ajuda Timor-Leste atu aprende husi ASEAN oinsa atu hasoru dezafiu sira ne’e rasik. Japaun avansa kleur ona kooperasaun ambientál ho ASEAN. Iha tinan hirak liubá, Japaun kompromete ona atu apoia Sentru Koordenasaun ASEAN ba Kontrolu Poluisaun Transfronteirisa.

Nia konklui husi workshop ida ne’e bele harii esforsu sira, Japaun sei kontinua servisu hamutuk ho ASEAN no Timor-Leste atu prevene poluisaun ahi-suar no atu salvaguarda saúde no futuru povu nian iha rejiaun ne’e.

Esplika kle’an liután katak, iha workshop ne’e realiza husi SEF no hetan apoiu husi JICA iha Timor-Leste, Abertura workshop ne’e husi SEF ho ninian tema workshop “ASEAN Agreement on Transboundary Haze Pollution (Sigla ingles AATHP) hala’o durante loron rua hahu 24 to’o 25 iha salaun City 8, Manleuana. Hetan partisipasaun masimu husi Embaixada Japaun iha Timor Leste, Technical experts, Diretor ASEAN Sosio-kultural TL, Diretor Ezekutivu sira, Ministru Ambiente Indonesia, nomos partisipante sira ne’ebé sei tuir workshop refere.

Reportajen : Domingas

Foto : Domingas

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *