Dili, 20 Marsu 2025 (Média Democracia) – Sekretária Estadu ba Igualdade (SEI), hamutuk ho Banku Dezenvolvimentu Asiátiku (ADB), realiza kolókiu validasaun ba implementasaun programa empoderamentu ekonomia Feto husi tinan 2019 to’o 2025 ho tema “Avaliasaun Atu Re-Avalia Programa Empoderamentu Ekonómiku Feto (WEE) tinan 2019-2025” Ou “(Deskobrementu Peskiza)”
Programa Empoderamentu Ekonomia refere hahú implementa iha tinan 2008 no kontinua to’o agora (2025), ne’ebé rekoñese nesesidade ba melloramentu kontínua, tan ne’e S.E.I hala’o kooperasaun servisu hamutuk ho ADB liuhusi fó asisténsia téknika hodi avalia fila-fali efikásia no efisiénsia programa nian no propoin estratéjia foun sira atu promove liután feto sira-nia independénsia ekonómika, hamenus violénsia bazeia ba jéneru, no hametin kapasidade foti desizaun.
Iha diskursu Sekretária Estadu ba Igualdade Elvina Sousa Calvalho agradese ba Banku Dezenvolvimentu Aziátiku ne’ebé servisu hamutuk ho S.E.I halo ona avaliasaun ba Programa Hakbi’it Ekonomia Feto liuhusi Fundus Transferénsia Públika no husi Validasaun ne’ebé realiza Ohin.
“S.E.I no ADB sei haree hamutuk deskobrementu preliminár sira ne’ebé hetan iha terrenu, ho nune’e, bele hadi’a polítika, mekanizmu, estratéjia sira iha implementasaun Programa Hakbiit Ekonomia Feto liuhusi Fundus Transferénsia Publika ne’ebé hahú iha tinan 2008.” Dehan Sekretaria Estadu liuhusi nia diskursu iha salaun Delta Nova, Kinta ne’e
Sekretária Estadu ba Igualdade implementa Programa Hakbiit Ekonomia Feto liuhusi Fundu Transferénsia Públiku ho objetivu atu hakbiit Feto no Grupu Vulnerável sira hodi hasai sira husi moris mukit, diskriminasaun, violénsia, moris independente, hodi hetan igualdade jéneru no kontribui ba dezenvolvimentu ekonomia sustentável.
“S.E.I implementa Programa Hakbiit Ekonomia Feto hodi estimula kriasaun negosiu auto-sustentaveis ba feto sira, inklui sira ne’ebé sai Xefe familia no sira ne’ebé sai vitima ba violensia domestika no violensia bazeia ba jeneru, hodi asegura independensia ekonomika, Programa ida ne’e sai programa prioridade Governu Konstitusiuonál da-siak nian ne’ebé atribui mai S.E.I atu alkansa iha ninia mandatu.” Dehan nia
Governante ne’e informa katak husi Implementasaun Programa Hakbiit Ekonomia Feto ne’e Sekretáriadu Estadu Igualdade elabora ona Matadalan ba Implementasaun Fundu Transferénsia Públiku Hakbiit Feto no Grupu Vulnerável sira.
“Hodi bele orienta no regula lala’ok no prosesu sira ba implementasaun Fundu FTP Hakbiit Feto no Ema Vulnerável nian, Iha grupu tolu sai alvu ba programa ida ne’e hanesan : 1. Apoiu liuhusi Mekanizmu Hadulas, 2. Apoiu direita ba Grupu Vulnerável 3. Apoio ba Organizasaun Sosiedade Sivil ne’ebé fó apoio ba sobrevivente VBJ, Benefisiáriu sira hamutuk 2743 kompostu husi feto 2190 no mane 452 husi Grupo Feto hamutuk 344 iha terrítoriu Timor laran iha tinan 2019-2023.” Nia informa
Tanba ne’e Sua Exelensia S.E.I apresia ho apoiu tomak husi Banku Dezenvolvimentu Aziátiku, tanba ho espesializasaun, koñesmimentu kle’an iha area hakbiit ekonomia feto bele kontribui ba hadia implementasaun programa Hakbiit ekonomia feto.
“Espera katak ho rezultadu avaliasaun ida ne’e identifika estratéjia foun atu hadia lakunas sira iha implementasaun no hadi’a ninia efikásia no ikus mai bele hamosu polítika sira ne’ebé responde ba jéneru, no kontribui ba hamenus violénsia bazeia ba jéneru.” Nia haktuir
Antes taka nia haktuir katak validasaun ne’ebé iha la’ós de’it atu haree ba avaliasaun programa maibé atu haforsa servisu hamutuk S.E.I no ADB sai forte no unidade liután, hodi kontinua luta ba atinzimentu igualdade jéneru no harii dezenvoleminetu ekonomia ne’ebé sustentável.
“Ami konta ho apoiu husi Banku Dezenvolvimentu Aziátiku (ADB). Tanba bainhira ita hamutuk, mak forte liután, atu taka barreira sira impede promosaun igualdade jéneru, no barreira foun sira ne’ebé mosu relasaun ho krize umanitária, funu konflitu, mudansa klimátika no violénsia online sira.” Nia hakotu
Iha biban ne’e mós Diretora Manager Misaun ADB iha Timor-Leste Stefania Dina hateten katak, ADB Kontinua iha komitmentu hodi apoiu Programa Empoderamentu Ekonomia Feto iha Timor-Leste.
“Ha’u agradese tebes ba iha S.E.I ne’ebé servisu hamutuk ona ho ADB ba implementasaun programa Empoderamentu Ekonomia Feto, husi Validasaun ne’ebé iha hodi halo deskreventus sira ne’ebé hala’o ona, nune’e bele hadi’a liután iha futuru liu-liu iha programa Empoderamentu Feto iha Timor-Leste.” Dehan Coutry Director ADB
Stefania esplika katak husi validasaun ne’ebé iha bele sai rekomendasaun no sai dokumentus importante ba iha relatoriu importante ba iha futuru, iha validasaun ne’e hetan mós aprezentasaun peskiza husi Peskizadór Internasionál no Peskizadór Nasionál sira ligadu ba programa Empoderamentu Ekonomia Feto iha Timor-Leste.
Reportajen : Estefania
Foto : Estefania

