Dili, 22 Agostu 2025 (Média Democracia) – Market Development Facility (MDF) hetan suporta finanseiru husi governu Australia hodi promove dezenvolvimentu ekonomia sustemtavel iha Timor-Leste liuhusi Asosiasaun Hotel Owners Timor-Leste (sigla ingles HOTL) hodi hasae setor rua hanesan agrikultira ho turismo iha Timor-Leste liuhusi atividade bussiness to bussiness B2B.
Iha entrevista ho General Manejer Asosiasaun Hotel Owners Timor Leste (sigla ingles HOTL) Marlon Cristianto dehan, eventu ida ne’e sira servisu hamutuk ho Airnoth hodi halo programa ida ho naran Dili Famtrip hodi ba vizita iha Munisipiu sira.
“Objetivu husi asosiasaun maka atu lori Timor ba mundu no lori mundu mai Timor hodi esperensia turismo Timor-Leste, husi asosiasaun nia servisu rasik, hau fó istoria oituan kona-ba asosiasaun AHOTL asosiasaun ne’e hahu iha 2019 ho nia membru fundador nain sanulu (10), entaun iha momentu ne’ebá asosiasaun hotel ho nian naran asosiasaun Hotel Timor Lorosae, tanba momentu ne’ebá ita iha hotel hanesan Hotel Timor, Timor Plaza Hotel, Novu Turismo no Timor Logde, maibe ladun iha vizitante barak no iha momentu ne’ebé hanesan oinsa maka ita bele atrai turista ka vizitante mai iha Timor, entaun ho ida ne’e se bainhira hotel hotu-hotu compete, ha’u hanoin katak ita sei la manan buat ida, entaun iha momentu ne’ebá ami hanoin katak, tanba saida ita labele koko servisu hamutuk atu nune’e bele fó benefisiu boot ba ita-nia rai rasik.” Dehan General Manejer Asosiasaun Hotel Owners Timor Leste (sigla ingles HOTL) Marlon Cristianto
Nia hatutan husi servisu hamutuk ne’e kada tinan sira sempre hala’o asemblei jeral, foin lalais iha tinan kotuk sira halo ona asembleia jeral muda tiha naran Asosiasaun Hotel Timor Lorosae ba fali Asosiasaun Hotel Owners Timor Leste (sigla ingles AHOTL) ho ninia vizaun maka lori Timor ba mundu no lori mundu mai Timor liuhusi servisu hamutuk.
“Objetivu husi asosiasaun rasik maka atu hasae ita-nia servisu turismo iha ita-nia nasaun, tan ida ne’e maka asosiasaun nia objetivu no vizaun durante ne’e iha, agora fila-fali ba iha atividade ne’ebé ami realiza servisu hamutuk ho Airnoth lori ajensia sira husi Australia mai Timor durante semana ida hodi hala’o vizita ba ita-nia rai, no fatin sira ne’ebé sira atu vizita maka museum resistensia, kristu rei, Atauru, Aileu, Maubise. Ohin atividade ne’e halo koneksaun negosiu ba negosiu “bussiness to bissiness B2B, atu nune’e bele hametin amizade no parseria ho sira atu nune’e Timoro-an sira ne’ebé iha produtu di’ak, bele lori ba fa’an iha merkadu Australia nian.” Hatutan General Manejer Asosiasaun Hotel Owners Timor Leste (sigla ingles HOTL) Marlon Cristianto
Iha tinan ida ne’e sira halo ona peskiza ba iha turismu barometru, ne’e maka hetan katak turista ho ninian pursetanjen hamutuk 70%, hakarak gasta sira-nia osan mai Timor hodi vizita turismu sira iha Timor ho ida ne’e maka AHOTL iha hanoin komunika no servisu parseria nafatin ho sira atu nune’e sira nafatin mai vizita fatin turismu.
“Bainhira ha’u rasik ba simu turista sira husi Australia mai Timor iha ne’ebá sira koalia katak Dili hanesan Fizi, entaun ita hatene katak Fizi ne’e nasaun ida ne’ebé boot, tanba ne’e ita mós hatene ona katak nasaun Timor iha mudansa ona iha area turismu nian.” Subliña General Manejer Asosiasaun Hotel Owners Timor Leste (sigla ingles HOTL) Marlon Cristianto
Nia afirma fofoun asosiasaun ne’e hamrik ho nia membru nain sanulu, entaun problema ne’ebé sira nia asosiasaun hasoru maka menus tebes vizitante, maibé asosiasaun rasik muda ninian hanoin hodi servisu hamutuk ho setór pribadu no kompañia iha Timor.
“Asosiasaun ne’e laos haree de’it ba iha hotelaria, maibé haree mós ba hahan ho bebidas, tour gide hanesan money explore no metok agency, asosiasaun nia membru maka ha’u temi ne’e, no ami fiar katak, bainhira ita servisu hamutuk ita sei lori ita-nia nasaun ne’e ba mundu.” Afirma General Manejer Asosiasaun Hotel Owners Timor Leste (sigla ingles HOTL) Marlon Cristianto
Hatutan husi partisipante Asosiasaun Kafe Timor (AST) Joselina Filipin, ohin partisipa iha eventu ida ne’e atu fahe opiniaun ba membru sira nomos fó oportunidade ba iha tos nain sira iha area rural, oinsa atu promove turismo liuliu iha Kafe Timor nian.
“Ha’u hanoin katak iha nasaun dezenvolvimentu barak maka gosta hemu kafe maibé sira la iha Kafe no husi ne’ebá ita tenke servisu hamutuk ho parseria sira atu nune’e bele promove ita-nia Turismu ba iha mundu atu nune’e ita bele dehan ita mós iha kafe ne’ebé mai ho nia sabor uniku no ita mós bele dehan katak, ami nia kafe ne’e ami mak produs rasik, husi ami nia tos nain sira la uza ho pupuk ka adubu maibé ne’e kafe original husi tos nain sira.” Dehan Asosiasaun Kafe Timor (AST) Joselina Filipin
Nia afirma, materia ne’ebé ohin aprezenta ne’e maka promove sira nia pakote servisu nian ba iha turista sira liuliu pakote ba iha oinsa atu produs kafe ida ne’ebé mai ho ninia sabor no uniku ba iha vizitante sira bainhira sira hakarak hemu kafe.
“Ami mós organiza ona eventu husi Munisipiu nomos iha nasional hanesan Munisipiu sira ne’ebé ami halo ona eventu festival iha Aileu, iha nasional nian maka festival iha Kafe Timor, entaun durante AST nia ezistensia AST organiza ona eventu rua ne’e.” Afirma Asosiasaun Kafe Timor (AST)
Nia reafirma, husi eventu ne’e esperansa ba futuru mak sei bele halo mudansa di’ak liután ba iha dezenvolvimento agrikultura nomos ba iha turismu, nune’e bele atrai tan vizitante barak mak mai vizita turismu iha Timor.
Esplika kle’an liután, iha eventu ne’e organiza Market Development Facility (MDF) mak inisiativa ida ne’ebé hetan suporta finanseiru husi Governu Australia hodi promove dezenvolvimentu ekonomia sustentavél iha Timor-Leste iha setór rua mak agrikultura no turismu. Parseria ho Asosiasaun nain ba Hotel Timor Lorosa’e (Sigla Inglés Association Hotel Owners Timor Lorosa’e, HOTL), hodi realiza eventu bussiness to bussiness (B2B) entre ajente turismu Australia nian hanesan Travel Managers, Kimberley & Beyond, Helloworld Travel, Perth Corporate Travel Management no Flight Centre Perth no ajente turismu Timor-Leste nian.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas