Dili, 8 Outubru 2025 (Média Democracia) – Prezidente Repúblika Demokrátika Timor-Leste, José Ramos-Horta hato’o ninian deklarasaun Kona-ba Maratona internasionál Dili 2025 ho nia Tema “Halai ba Palestina” solidariedade, no valor universál sira ne’ebé orienta Timor-Leste husi nia independensia rasik.
PR Ramos-Horta konsidera Maratona Internasionál Dili ho nia adosaun ba tema “Halai ba Palestina” reprezenta kompromisu prinsípiu ida ba paz, solidariedade, no valor universál sira ne’ebé orienta Timor-Leste husi nia independensia rasik. Desizaun ida-ne’e, iha patronu diretu, mosu husi komprensaun boot kona-ba luta, rezisténsia, no podér transformadór solidariedade internasionál nian.
“Fundasaun Istóriku no Autoridade Morál Timor-Leste hili atu hamriik hamutuk ho Palestina la’os arbitráriu maibé iha baze boot iha ita-nia esperiénsia istóriku rasik. Ita-nia nasaun sofre tiha ona okupasaun tinan 24, ne’ebé ita lakon ema 200,000 liu ida tersu husi ita-nia populasaun. Ita komprende ho laran tomak moras husi okupasaun, hakarak autodeterminasaun, no papel importante solidariedade internasionál nian hodi hetan justisa no paz no ajuda lidera ita-nia luta libertasaun rasik, lori autoridade morál úniku ba pozisaun ida-ne’e. Nia kompromisu ba dame la’os teóriku, maibé forma liuhusi diplomasia dekada barak, negosiasaun, no serbisu pasiénsia hodi harii ponte entre inimiku sira ne’ebé iha dadauk.” Dehan Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta
PR Horta apelu ba Paz, La’ós Divizaun Tema “Halai ba Palestina” fundamentalmente kona-ba dame, la’ós polítika partisan. Ne’e defende Rezolusaun paz nian ba konflitu Israel-Palestina. Konsénsia kona-ba sofrimentu humanitáriu la importa nia fonte. Direitu universál ba autodeterminasaun ne’ebé Timor-Leste rasik ezerse. Remata violénsia kontra sivís hotu, Palestina no Israel. Ida-ne’e la’ós endorsu ba movimentu polítiku ida ka rejeisaun ba Israel nia direitu atu eziste, maibé ida-ne’e apelu ba komunidade internasionál atu rekoñese aspirasaun lejítimu povu Palestina nian hodi servisu ba solusaun justus ne’ebé garante seguransa no dignidade ba ema hotu.
Desportu hanesan Ponte ba Paz Maratona ne’e korporiza Prezidente Ramos-Horta nia vizaun “uza desportu ba diplomasia no paz. Desportu iha kapasidade úniku atu liu divizaun polítiku no ema sira iha valor umanu ne’ebé hanesan. Liuhusi hili tema ida-ne’e, ita konvida korredór sira husi nasaun hotu, inklui Israel atu partisipa iha diálogu kona-ba paz, justisa, no rekonsiliasaun. Eventu nia misaun atu harii ponte liuhusi desportu” no harii fraternidade entre ita-nia povu no povu sira iha mundu tomak kontinua hanesan. Ita simu partisipante husi background hotu ne’ebé fahe ita-nia kompromisu ba paz no dignidade umana.
Horta salienta Konsisténsia ho Lei Internasionál no Valor sira Timor-Leste nia pozisaun tuir lei internasionál no konsensu globál boot kona-ba direitu Palestina nian. Hanesan Prezidente kondena violénsia kontra sivís hotu hodi suporta povu Palestina nia aspirasaun lejítimu ba estadu no autodeterminasaun.
“Ita-nia pozisaun konsistente ho rezolasaun Nasaun Unidas nian no refleta prinsípiu justisa no direitu umanu hanesan ne’ebé komunidade internasionál aplika atu suporta Timor-Leste nia luta ba independénsia ne’e rasik.” Salienta Prezidente José Ramos-Horta
Horta afirma, Integrasaun ASEAN no Unidade Rejionál Importante, maratona ne’e mós selebra Timor-Leste nia adesaun tomak iha ASEAN, hatudu Timor-Leste nia kompromisu ba kooperasaun rejionál no koezisténsia paz nian. Tema rua ida-ne’e hatudu oinsá solidariedade ho direitu Palestina nian kompatível ho harii relasaun pozitiva iha rejiaun no globálmente. ASEAN rasik suporta kleur ona solusaun estadu rua no autodeterminasaun Palestina nian, halo ita-nia pozisaun konsistente ho norma diplomátiku rejionál.
“Konvite ba Diálogu, La’ós Ekskluzaun ita rejeita karakterizasaun ida kona-ba maratona ida-ne’e, hanesan diviziva ka ekskluziva, maibé ita haree ida-ne’e hanesan oportunidade ba diálogu konstrutiva kona-ba krize humanitáriu ida ne’ebé presiona liu iha mundu. Ita konvida krítiku sira atu involve ho ita ho konfiansa kona-ba oinsá desportu bele kontribui ba paz no komprensaun. Maratona ne’e simu partisipante sira ne’ebé bele iha perspetiva diferente kona-ba konflitu Israel-Palestina, desde sira respeita ita-nia kompromisu ba rezolusaun paz nian no dignidade umana. Diversidade opiniaun, kombina ho kompromisu hanesan ba paz, bele hametin duke halo fraku ita-nia sentimentu umanidade komun.” Afirma Prezidente Repúblika
PR Ramos konklui, haree ba Tema “Halai ba Palestina” refleta Timor-Leste nia valor solidariedade, paz, no justisa, valor hanesan ne’ebé sustenta liuhusi tempu nakukun liu no orienta povu ba independénsia. Timor hamriik ho povu hotu ne’ebé luta ba liberdade no dignidade, hanesan komunidade internasionál hamriik ho hamutuk ho Timor iha tempu uluk Luta ba independensia.
“Ida-ne’e la’ós kona-ba hili parte iha konflitu ne’ebé difísil atu rezolve, maibé kona-ba afirma prinsípiu universál sira ne’ebé liuhusi fronteira no polítika. Ita halai ba Palestina tanba ita halai ba paz, ba justisa, no ba esperansa katak povu hotu bele moris ho liberdade no seguransa iha loron ida.” Konklui PR José Ramos-Horta
Mensajen PR hakarak konvida komunidade globál atu tun ho mai hodi tau hamutuk espíritu solidariedade no konstrusaun paz ida-ne’e, transforma saida ne’ebé balun haree hanesan kontrovérsia sai oportunidade ba diálogu, komprensaun, no progresu ba mundu justus liu. Deklarasaun ida-ne’e refleta Timor-Leste nia kompromisu ba paz, justisa, no podér desportu nian atu harii ponte entre povu no nasaun sira.
Reportajen : Domingas
Foto : Media PR
