Dili, 28 Outubru 2025 (Média Democracia) – Liuhusi komunikadu imprensa ne’ebé hato’o husi Ministru ba Asuntu Kombatentes Libertasaun Nasional (MAKLN) Gil da Costa “Oan Soru” deklara ba publiku relasiona ho desizaun Governu nian hodi atribui finanseiru uniku $10 Mil ba kada ba martir sira ne’ebé mate “Klosan” iha ailaran durante funu ba luta libertasaun nasional.
Ministru ba Asuntu Kombatentes Libertasaun Nasional (MAKLN) Gil da Costa “Oan Soru” hateten, Dekretu Lei númeru 35/2025 aproveita oportunidade hato’o bá públiku liu-liu sira ne’ebé inan-aman maun ho alin ne’ebé altera estatutu Kombatentes Libertasaun Nasionál artigu 27, hasai tiha liafuan sobrevivensia inan no aman. Liuhusi programa IX Governu nian bazeia ba Konstituisaun no Lei estatutu rasik, iha artigu 39 produs dekretu Lei númeru 35/2025 hodi introdus fali direitu sobrevivensia labele maibé atribui finanseiru uniku ida hanesan prestasaun unika ida atribui bá familia liu-liu maun alin inan no feton inan-aman sira ne’ebé nia oan mate klosan hela, durante iha luta ba libertasaun nasional nian.
Nune’e aproveita oportunidade ida ne’e atu hato’o katak, ohin ita anunsia sai ba publiku atu sira bele kompleta dokumentu sira hahú aban bá oin, tanbá ita hatene Novembru nia laran ne’e loron boot lubuk ida, hanesan ita hotu ba Finandu, Loron 12 de Novembru no 28 de Novembru, nune’e ami hakarak aproveita antes feriadu husu atu sira ne’ebé atu mai kompleta dokumentu.
“Dokumentu sira iha formulariu ne’e fó sai nia rekezitus, iha mós rekezitus sira seluk iha pájina klaran ko’alia katak “ha’u deklara tuir komprimisu ondra, katak informasaun hotu ne’ebé ha’u deklara ne’e loos no ha’u nunka halo kolaborasaun ho inimigu.” Dehan Ministru ba Asuntu Kombatentes Libertasaun Nasional (MAKLN) Gil da Costa “Oan Soru”
Ministru ne’e informa, Finanseiru Uniku ne’e atribui bá martir ka ema ne’ebé mate na’in ida de’it la’os atribui ba ema nain haat ka lima mate, ne’eduni Finanseiru Uniku foti hotu ne’e la hanesan ne’e, atu kompleta dokumentu sira ne’e tenke husu lolos, liu-liu bá Martires nia familia maun alin tenke kopia kartaun Eleitoral husi rekerente, Bileti Identidade, Seridaun Batismu, Sertifikadu husi rekerente nomos Sertidaun RDTL.
Ezemplu konkreta ema balun naran hela José no António husi nia sarani ba buka Seridaun nia seidauk sarani. Signifika katak martir ne’e nia naran mak ne’e duni, maibé nia seidauk sarani, konsidera sei Jentiu, bá ema hotu labele inventa dokumentu hodi tau ema seluk sai hanesan nia maun, alin, oan, ne’e kuidadu didi’ak, tanbá buat ne’ebé nia deklarasaun iha formulariu ona ne’ebé aban bainrua investiga hetan nia sei divolve fila-fali osan ne’ebé nia simu tuir Lei aplika, la fasil ema ida inventa dokumentu hodi foti tiha ema nia benefisiu ruma ikus mai iha investigasaun prova katak nia laiha relasaun familia ka maun alin.
“Dadus ne’ebé iha, ami Preve bá ema benefisiáriu rihun tolu-resin, maibé agora dau-daun dadus ne’ebé iha hela ami nia liman hamutuk 1230 mak sei simu, no sira ne’ebé la rona informasaun ne’e karik atu bele hatama rekerimentu tuir prazu ne’ebé determina, Hahú aban to’o fulan novembru loron efeitivu hotu signifika nia mós hotu, tanbá fulan Dezembru hahú prosesu pagamentu bá benefisiu sira.” Informa Ministru MAKLN Gil da Costa “Oan Soru”
Husu ba CCLN Munisípiu hotu-hotu bele pasa informasaun ba maluk benefisiariu Finanseiru Uniku ka atribuisaun uniku ne’ebé aprova tiha ona ho dekretu Lei 35/2025 nian. Pagamentu ne’e dala ida de’it, hakerek iha Lei ne’e klaru Finanseiru Uniku.
Governante ne’e esplika, Governu halo dekretu Lei ida bazeia bá estatutu ne’ebé fó hela dalan ba Governu prepara atribui Finanseiru Uniku bá nia maun, alin, inan-aman ne’ebé durante nia oan mate iha funu klosan, Durante ne’e aplika hela, maibé aplikasaun liafuan sobrevivensia ne’e maka sala.
“Liafuan sobrevivensia ne’e katak ha’u mate tiha saida mak ha’u iha sobrevive, ne’e ha’u nia fen faluk ho oan kiak ne’e mak simu, loloos labele, tanbá ne’e iha IX Governu 2024 ne’e ita halo alterasaun, Konsulta lori ba aprova iha Parlamentu Nasionál hatene liafuan sobrevivensia ne’e loloos aplika faluk ho oan kiak duni, tempu ne’ebá sira barak fó votu afavor hamutuk 54, hanesan Governante bazeia nafatin konseitu valorizasaun ne’e Governu tenke buka dalam seluk hodi valoriza mas lá’os sobrevivensia.” Esplika Ministru Oan Soru
Nia konklui, iha fulan dezembru tinan 2025 benefisiariu hamutuk rihun ida atus-rua tolunulu (1230) mak sei simu tanba sira-nia dokumentu iha hotu ona, sira ne’ebé atu kompleta dokumentu karik favor ida MAKLAN husu atu kompleta hodi tama ba kriteriu legal sira ne’ebé iha ona.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas