Dili, 29 Setembru 2025 (Média Democracia) – Ministeriu Saúde (MS) hamutuk ho parseriu sira hala’o enkontru ho Ministerio Justisa (MJ) hodi diskute kona-ba Esbosu Final Protokolu Eziminasaun Forensika ba Violensia Bazeia ba Jeneru iha Timor-Leste. Enkontru ne’e hala’o iha salaun Ministeriu Justisa Colmera Dili, 22/09/2025.
Iha entrevista ho Diretora Jeral Kuidadu Saúde Prima, Elisabeth Letomau hateten, Ministeriu Saúde servisu hamutuk ho Ministeriu Justisa, NGO nasional sira hanesan Pradet, Alfela, no apoiu mós husi UNFPA hala’o enkontru ne’e dala hira antes ona, nune’e ohin loron Enkontru ba dala ikus nian.
“Ohin loron ami nia enkontru ikus liu hodi mai halo konsultasaun ho parte Ministeriu Justisa nomos iha enkontru ida ne’e, marka prezensa mós husi Ministeriu Publiku hodi diskute hamutuk ho ami kona-ba protokolu ida ne’e. Iha diskusaun ida ne’e ami tau hanoin/ideia hamutuk hodi halo revizaun ba protokolo.” Dehan Diretora Jeral Kuidadu Saúde Prima Elisabeth Letomau
Nia hatutan, enkontru ne’e iha mós diskusaun no aprezentasaun materia balun husi teknika Ministeriu Saúde hamutuk ho parseriu hato’o ba parte Ministeriu Justisa no Ministeriu Publiku haree liubá termus lingua ne’ebé sei uza ba protokolu refere, husi enkontru ne’e mós hetan resultadu ne’ebé di’ak, no Ministeriu Saúde sei ba aprezenta iha Konsellu Diresaun nian, nune’e iha tempu badak sei lansa ba livru.
Hatutan husi Diretór Jerál Politika no Justisa Onorio Aureliano Soares, objetivu ba enkontru ohin Ministeriu Justisa simu pedidu ida mai husi Ministeriu Saúde hodi husu Ministeriu Justisa atu tur hamutuk ho Ministeriu Saúde nomos parseriu ne’ebé servisu hamutuk ho MS atu diskute kona-ba protokolu ezeminasaun fornesika nian haree ba iha violensia bazeia ba jeneru ne’ebé akontese bebeik ona ba feto no labarik feto sira inklui mós grupu vulneravel.
“Dokumentu ne’e importante tebes hodi bele tulun ita nia autor investigador sira hanesan PSIC, Polisia, mai to’o Ministeriu Publiku bainhira iha kazu sira ne’ebé liga ho jeneru nian ne’ebé akontese ba vitima feto no labarik feto sira inklui grupu vulneravel hanesan, ema ho difisiente no LGBTI, entaun ho dokumentu ohin ami diskute ne’e importante tebes ba iha vitima sira, aleinde ne’e mos tulun ita-nia investigador sira hodi halo investigasaun.” Dehan Diretór Jerál Politika no Justisa Onorio Aureliano Soares
Nia informa, dokumentu ohin Ministeriu Justisa hamutuk ho Ministeriu Saúde nomos parseriu sira diskute maka Protokolu Ezaminasaun Mediku Forensika ba Violensia Bazeia ba Jeneru, dokumentu ne’e prepara husi ekipa tekniku NGO Pradet no Ministeriu Saúde.
Esplika kle’an liután, enkontru ida ohin aprezenta materia husi teknika Ministeriu Saúde Madalena Fatima Gomes kona-ba violensia bazeia ba jeneru iha kada Munisipiu husi periodu 2024 nian, enkuadramentu legal kona-ba nasional nomos internasional, papel setor saude nian hodi responde ba violensia bazeia ba jeneru iha Timor, progressu xavi setor saude nian hodi resposta ba VBJ, dezafiu, asaun estratejiku ba futuru, ikus liu maka rekoñesimentu. Iha enkontru ne’e mós marka prezensa husi reprezentante Ministeriu Saúde ho ninian Doutor/a, NGO sira hanesan Pradet, Alfela, UNFPA, Ministeriu Publiku, Diretor Prizoneiru no Ministeriu Justisa.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas