Dili, 9 Jullu 2025 (Média Democracia) – Ministeriu Edukasaun (ME), servisu hamutuk ho United Nations Children’s Fund (UNICEF), fasilita formasaun ba superintedente no inspetór hamutuk nain na’in ruanulu resin-haat (24) husi Munispiu Dili hodi haree kona-ba dezenvolvimentu sistema inspesaun eskolar hodi hasae kualidade edukasaun iha Timor-Leste, Formasaun ne’e hala’o iha salaun hotel Timor Dili, tersa feira semana ne’e.
Iha entrevista ho Ministeriu Edukasaun Interinu, Atual Sekretariu Estadu Ensinu Sekundariu Jerál no Ensinu Sekundariu Tekniku Vokasional, Domingos Lemos Lopes hateten, inisitiva ida ne’e hatudu komitmentu no vizaun klaru husi inspesaun jerál atu lori mudansa pozitivu ba sistema edukasaun iha Timor-Leste, tanba inspesaun hanesan pilar importante ida ba sistema edukasaun ida ne’ebé kualidade.
“Ita bele garante katak eskola sira implementa hela kurríkulu ho di’ak, jere rekursu ho efisiente, no kria ambiente ne’ebé seguru no favoravél ba ita-nia oan sira atu aprende. Inspesaun la’ós de’it atu buka sala, maibé atu identifika dezafiu, fahe prátika di’ak, no fó apoiu nesesáriu ba eskola sira hodi hadi’a sira-nia dezempeñu.” Dehan Sekretariu Estadu ESJ-ESTV, Domingos Lemos Lopes ba jornalista sira iha hotél Novu Turismu Lesidere
Nia hatutan iha era dijitál ohin loron, labele husik hela teknolojia ba kotuk, uza mekanismu teknolojia informasaun no komunikasaun (TIK) iha prosesu inspesaun la’ós tan luxu ida, maibé nesesidade ida, ho sistema foun ida-ne’e.
“Espera katak prosesu inspesaun sei sai efisensia liu iha prosesu rekolla dadus no relatóriu sei lais liu, hamenus tempu no serbisu manual, hamenus erru umanu iha prosesu transkrisaun dadus, hodi garante informasaun ne’ebé ita hetan los no bele vertrou no transparenti liu fó asesu ba dadus iha tempu ne’ebé besik reál ba desizaun-na’in sira, hodi kria sistema ne’ebé nakloke no responsavel.” Hatutan Sekretariu Estadu ESJ-ESTV Sekretariu Estadu ESJ-ESTV, Domingos Lemos Lopes
Nia informa, bazeia ba dadus no desizaun polítika sira iha futuru sei bazeia ba evidénsia no análize dadus ne’ebé konkretu, la’ós de’it ba observasaun jerál, ho inisiativa ida ne’e hanesan investimentu ida ba dezenvolvimentu kapasidade rekursu umanu iha ME.
“Ita-nia inspetór no administradór sira sei hetan abilidade dijitál foun ne’ebé esensiál tebes ba serbisu iha sékulu 21.” Informa Sekretariu Estadu ESJ-ESTV
Sekretariu Estadu ne’e mós enkoraja partisipante sira hotu, liu-liu ba inspetór no superintendente sira, atu aproveita didi’ak oportunidade ida ne’e, tanba ita-bo’ot sira mak ajente mudansa iha terrenu.
Iha fatin hanesan Xefe Edukasaun United Nations Children’s Fund iha Timor-Leste UNICEF, Umasree Polepeddi hateten, iha nian esperensia hanesan manorin no servisu ne’ebé importante tebes maka oinsa atu hasae kualidade edukasaun ida liuhusi halo inspesaun sira komprende di’ak liu haree ba iha ablidade no esperensia ne’ebé sira iha ona, liuhusi formasaun sira hanesan ne’e.
“Ita hatene katak papel husi inspetor nian mak oinsa atu asegura kualidade ensinu aprendizajem nian, atu hatene oinsa manorin sira aprende kalae depende ba supervizaun husi inspetór eskolar.” Dehan Xefe Edukasaun United Nations Children’s Fund iha Timor-Leste UNICEF, Umasree Polepeddi
Nia esplika formasaun ba loron tolu ne’e feramentu importante ida mak, uza cover tolvoz hodi bele ajuda inspetór eskolar sira oinsa bele hato’o informasaun ida ne’ebé di’ak liután, atu bele hadia prosesu kualidade ensinu aprendizajem iha eskola.
“Ha’u hein katak ho formasaun ne’e bele fó fali rezultadu ruma, oinsa bele hadia liután ita-nia formasaun ne’e tuir mai, tanba ne’e ha’u deseja ba ita-boot sira atu aproveita di’ak formasaun sira, nune’e ita bele kontribui ba kualidade ensinu iha Timor-Leste.” Subliña Xefe Edukasaun United Nations Children’s Fund iha Timor-Leste UNICEF
Hatutan husi Sub-inspitór Ministeriu Edukasaun, Rodolfo Aparicio akresenta, formasaun ICT ida ne’e hala’o tanba servisu hamutuk UNICEF, oinsa bele fasilita inspetór sira bele kontrola ensinu aprendizajem iha terenu.
“Realizasaun formasaun ICT ba inspetór eskola sira ne’e ba futuru bele kontrola atividade ensinu aprendizajem nomos manorin ida-ida iha terenu, oinsa halo monitorizasun liuhusi ICT tableta, hodi kontrola manorin sira tuir ida-ida nia area kontrolo iha nasaun Timor-Leste, tanba ne’e interesante tebes atu kontrola prosesu ho di’ak.” Hatutan Sub-inspetór Ministeriu Edukasaun, Rodolfo Aparicio
Inspesaun jerál mós servisu hamutuk ho diresaun kompetente sira, atu ba futuru mai ho hanoin ida de’it katak, sistema kontrola husi fiskalizasaun inspesaun jerál ba exekutivu sira-nia servisu liuhusi tableta.
Reportajen : Domingas
Foto : Domingas

