Soru Tais iha Sosiedade Timorense, Konsidera Nu’udar Atividade Doméstika Feto Sira-Nian

Dili, 13 Novembru 2025 (Média Democracia) – Sekretária Estadu no Igualdade-SEI partisipa sermónia re-abertura Espográfiku Tais Tradisional Timor-Leste, organiza husi Ministeriu Juventude Desportu ba Arte no Kultura (MJDAK), Sekretaria Estadu ba Arte no Kultura (SEAK), hamutuk ho Curatora ba Expozisaun Biannale 2026, iha edifisiu SEAK, Pantai-Kelapa Dili. Informasaun ne’e Média Democracia asesu iha Kuarta semana ne’e.

Sekretaria Estadu ba Igualdade-SEI, Elvina Sousa Carvalho hateten, textil tradisionál Timor-Leste, nu’udar liman-rohan kulturál husi bei-ala sira ne’ebé tranzmite ba jerasaun to’o loron ohin. Soru tais iha sosiedade Timorense, konsidera nu’udar atividade doméstika feto sira nian, ne’ebé utiliza ekipamentu tradisionál sira hanesan ai, au nomos matéria prima algodaun.

Sekretariu Estadu hatutan, hori uluk liu ema halo tais hodi hakonu sira-nia nesesidade primária hanesan taka no proteje isin lolon. Maibé iha sorin seluk ida, tais iha nia-valór ne’ebé aas tebes iha sosiedade Timoroan nia moris, tanba kulturálmente, iha Timor-Leste, tais uza durante hala’o rituál tradisionál, lia-mate no lia-moris, kazamentu, simu bainaka, serimónia relijioza no seluk tan.

“Maske iha influénsia husi kultura oi-oin tuir jornada historika Timor nian hahú husi pre-historia no historia. Timoroan sira mantein nafatin prátika no valóriza tais nu’udar identidade Timor-Leste nian. Patrimóniu kultural Imateriál ida ne’e variedade tebes hahú kedas husi sorin lorosa’e mai to’o iha loromomu, husi tais tasi feto to’o tasi mane. Karateristika variedade oi-oin demonstra liuhusi grupu etno-linguístiku nomos klase sosiál.” Dehan Sekretária Estadu ba Igualdade-SEI Elvina Sousa Carvalho

Patrimoniu kultural imateriál tais, iha ona risku atu lakon, tanba impaktu husi modernizasaun, nune’e mak Governu Timor-Leste, liuhusi liña Ministeriál relevante no parseiru dezenvolvimentu forma Komité Nasionál ba Patrimóniu Kulturál Imateriál (KOMNAS PKI) Timor-Leste tulun husi UNESCO nian hodi buka peskiza no hala’o atividade oi-oin ikus mai nomeia patrimoniu ida ne’e nu’udar Patrimóniu Kulturál Imatérial ba Salva Guardu Urjente iha lista UNESCO nian.

Sekretaria informa, hafoin nomeasaun, Timor-Leste nu’udar Estadu parte sei implementa planu salvaguarda Tais ba periodu 2022-2025 liuhusi liña ministeriál hamutuk ho parseiru sira.

Esplika liután iha Sermónia re-abertura Espográfiku Tais Tradisionál Timor-Leste Partisipa mós husi membru Governu, nomos Parlamentu no Korpu Diplomatiku sira. Nune’e entrega mós tais istoriku Don, ne’ebé produs husi Dona Veronica Pereira Maia, Nu’udar Sekretariu Estadu Arte Kultura husi Darwin-Australia.

Reportajen : Nelfiano

Foto : Media SEI

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *